1) Dlaczego Afryka wymaga osobnej strategii szczepień
- Wiele krajów/portów tranzytowych wymaga szczepienia przeciw żółtej gorączce (YF) i wpisu do ICVP.
- W regionie tzw. „meningitis belt” (pas zapalenia opon od Senegalu po Etiopię) w porze suchej rośnie ryzyko epidemii meningokokowych — rozważ MenACWY.
- Poza dużymi miastami istotne są ryzyka pokarmowo-wodne (dur, WZW A; cholera selektywnie) oraz wścieklizna przy aktywnościach outdoor/off-grid.
2) Wymagania wjazdowe i certyfikaty (żółta gorączka, polio)
Żółta gorączka (YF) — STAMARIL (Sanofi)
- W wielu państwach Afryki szczepienie YF jest warunkiem wjazdu (lub tranzytu). Po szczepieniu wystawiany jest ICVP (International Certificate of Vaccination or Prophylaxis).
- ICVP jest ważny od 10. dnia po szczepieniu i — zgodnie z IHR (2016) — przez całe życie.
- Oficjalna charakterystyka: STAMARIL – PI (Sanofi)
- Wymogi i aktualne listy: WHO – Vaccines and travel
Polio (IPV) — uwagi dla podróżnych
- Przy dłuższych pobytach w krajach z transmisją poliowirusa podróżni mogą potrzebować dawki IPV 4–12 mies. przed wyjazdem oraz wpisu do ICVP.
- Aktualne komunikaty: CDC – Travelers’ Health • ECDC – Immunisation
3) Zalecane szczepienia – mapa ryzyk (regiony/aktywności)
- Pokarmowo-wodne: dur brzuszny (TYPHIM VI/VIVOTIF), WZW A (AVAXIM), cholera (DUKORAL/VAXCHORA – tylko przy aktywnej transmisji/ szczególnych warunkach).
- Wścieklizna (PrEP): długie pobyty, safari, trekking, jaskinie, praca w terenie/off-grid.
- Meningitis belt (A,C,W,Y): w porze suchej rozważ MenACWY (NIMENRIX/MENQUADFI) dla podróży przez rejon pasa.
- Booster dTpa ± IPV: ADACEL/ADACEL-POLIO — wyrównanie szczepień rutynowych dorosłych.
4) Tabela decyzyjna: który preparat, kiedy i dla kogo
| Sytuacja / ryzyko | Rekomendacja (wysokopoziomowo)* | Preparat (oficjalne źródło) | Notatka operacyjna |
|---|---|---|---|
| Wymóg YF (kraj docelowy / tranzyt) | Szczepienie YF + ICVP ≥10 dni przed wjazdem | STAMARIL – PI (Sanofi) • WHO | Certyfikat ważny dożywotnio (IHR 2016) |
| Dur brzuszny (żywność/woda) | Wybór inj. vs. doustny wg profilu i terminu | TYPHIM VI – PI (Sanofi) • VIVOTIF – PI (Bavarian Nordic) | VIVOTIF: dni 1-3-5; TYPHIM VI: 1 dawka i.m. |
| Cholera (OCV) | Nie rutynowo; rozważyć przy aktywnej transmisji | DUKORAL – HCP (Valneva) • VAXCHORA – EPAR (EMA) | VAXCHORA: pojedyncza dawka; decyzja po kwalifikacji |
| Wścieklizna (PrEP) | Długie pobyty/off-grid, utrudniony dostęp do PEP | VERORAB – PI (WHO PQ / Sanofi) | PrEP upraszcza PEP; możliwe ko-podanie z Vi-tyfusem (wg PI) |
| MenACWY (pas meningitis) | Rozważyć dla przejazdów przez „meningitis belt” | NIMENRIX – label (Pfizer) • MENQUADFI – EPAR (EMA) | Dobór wg wieku i wskazań (SmPC/label) |
| WZW A (pokarmowo-wodne) | Częsty element pakietu „Afryka” | AVAXIM 160 U – PI (Sanofi) | 1 dawka + booster wg PI |
| Booster dTpa ± IPV | Wyrównanie szczepień rutynowych dorosłych | ADACEL – PI • ADACEL-POLIO – PI | Łączenie wg PI (osobne strzykawki/miejsca) |
* Ostateczny dobór schematu i terminów zawsze wg kwalifikacji lekarskiej i ChPL/PI.
5) Harmonogram i logistyka (ile tygodni przed wylotem)
- Wizyta kwalifikacyjna: rekomenduj 6–8 tygodni przed wylotem — zapewnia czas na schematy (np. VIVOTIF 1-3-5, ewentualne OCV) i na wpis do ICVP (YF ≥10 dni).
- Polio (IPV): jeśli wymagany wpis, podaj dawkę 4–12 mies. przed wyjazdem z kraju z transmisją i udokumentuj w ICVP.
- Sezonowość MenACWY: w pasie meningitis ryzyko rośnie w porze suchej — planuj zapasy.
6) Łańcuch chłodniczy, dokumentacja i certyfikaty ICVP
- ICVP (YF): ważny dożywotnio; pamiętaj o kompletnym wpisie (seria, data, pieczęć placówki).
- Cold-chain (GDP): monitoring temperatur, rejestry alarmów, walidacja transporterów, traceability serii.
- Dokumenty podróżne: ICVP, książeczka szczepień, informacja dla pacjenta (zalecenia przed/po).
7) FAQ – najczęstsze pytania
Czy szczepienie na żółtą gorączkę jest obowiązkowe w całej Afryce?
Nie. Wymogi zależą od kraju docelowego i tranzytu. Jeśli wymagane lub zalecane, szczepienie YF należy wykonać ≥10 dni przed wjazdem i uzyskać wpis do ICVP (ważny dożywotnio).
Dur brzuszny: TYPHIM VI czy VIVOTIF?
Obie opcje są stosowane u podróżnych. TYPHIM VI — iniekcja jednorazowa; VIVOTIF — doustny schemat dni 1-3-5. Dobór zależy m.in. od czasu do wylotu i preferencji.
Cholera — czy szczepić turystów rutynowo?
Z reguły nie rutynowo. OCV rozważa się dla obszarów z aktywną transmisją lub w specyficznych warunkach pracy/żywienia.
Meningokoki w Afryce — który wariant?
W podróży przez pas meningitis stosuje się koniugaty MenACWY. MenB nie jest rutynowo zalecany dla tego kierunku.
Wścieklizna — kiedy rozważyć PrEP?
Przy dłuższych pobytach/off-grid, podczas safari, trekkingu, eksploracji jaskiń lub pracy w terenie z ograniczonym dostępem do PEP.
Polio — kto potrzebuje wpisu?
Osoby wyjeżdżające z krajów z transmisją poliowirusa mogą potrzebować dawki IPV 4–12 mies. wcześniej i wpisu do ICVP. Zawsze sprawdzaj bieżące komunikaty instytucji (CDC/ECDC/WHO).
8) Checklisty B2B
- YF (STAMARIL) — kwalifikacja, dawka ≥10 dni przed wjazdem, ICVP.
- Dur — wybór TYPHIM VI vs. VIVOTIF, zaplanować schemat.
- WZW A — standard w pakietach żywieniowo-sanitarnych.
- Cholera — tylko przy aktywnej transmisji (DUKORAL/VAXCHORA).
- Wścieklizna (PrEP) — długie pobyty/off-grid.
- MenACWY — podróż przez „meningitis belt”.
- Booster dTpa ± IPV — wyrównanie dorosłych.
- Polio/IPV — jeśli wymagany wpis (4–12 mies. wcześniej).
- Cold-chain GDP + pełna dokumentacja serii/partii; audyty wewnętrzne.
Informacja medyczna: materiał edukacyjny dla placówek. Decyzje kliniczne podejmuje lekarz po kwalifikacji, zgodnie z ChPL/PI i wytycznymi WHO/ECDC/CDC.
9) Źródła i materiały (instytucje/producent)
- WHO – Vaccines and travel
- CDC – Travelers’ Health (destinations, vaccine guide)
- ECDC – Immunisation and vaccines
- Sanofi – STAMARIL (PI)
- Sanofi – TYPHIM VI (PI)
- Bavarian Nordic – VIVOTIF (PI)
- Valneva – DUKORAL (HCP)
- EMA – VAXCHORA (EPAR)
- Sanofi – VERORAB (WHO PQ, PI)
- Pfizer – NIMENRIX (label)
- EMA – MENQUADFI (EPAR)
- Sanofi – AVAXIM 160 U (PI)
- Sanofi – ADACEL (PI) • ADACEL-POLIO (PI)
Autorstwo i weryfikacja: Redakcja Tramco
Data publikacji/aktualizacji: 2025-10-12.
